U znak podsećanja, predstavljamo neke od tvrđava u Srbiji koje se najređe pominju.
Koznik
Tvrđava Koznik nalazi se na osam kilometara zapadno od Aleksandrovca, a svega nekoliko kilometara severozapadno od Brusa. Podignuta je krajem XIV veka. Nalazi se na uzvišenju nadomak Kopaonika, na 921 metar nadmorske visine, iznad reke Rasine. Po istorijskim zapisima pretpostavlja se da je Koznik služio kao utvrđenje još za vreme Kelta i Rimljana.
Za ovo mesto je inače vezana i legenda o despotici Jerini, supruzi Đurđa Brankovića, koja je za vreme gradnje tvrđave pregradila tok reke Rasine i tako poplavila celu dolinu kako bi uživala u kupanju i vožnji lađama.
Koznik se još pominje u Povelji kneza Lazara za Lavru Svetog Atanasija na Svetoj Gori 1381. godine, kao „plemeniti Koznik”.
Ram
Ram se nalazi na samoj obali Dunava, u istoimenom selu. Udaljen je 25 kilometara od Požarevca, i svega 15 kilometara od Velikog Gradišta. Pretpostavlja se da je grad podignut nasuprot tvrđavi Haram koja se nalazila na drugoj strani reke od koje danas nije ništa ostalo.
Ostaci same tvrđave Ram, danas su u dosta dobrom stanju. Prvi detaljniji opise Ramske tvrđave pojavljuju se tek u XVII veku, zahvaljujući turskom putopiscu Evliji Čelebiji.
Zanimljivo je da o njenom nastanku postoji nekoliko različita predanja. Neka od njih se vezuju za Romula i Rema, ali i za dolazak Slovena koji su tu podigli paganski hram. Po najpouzdanijim podacima, tvrđavu je sagradio Bajazit II 1483. godine na desnoj obali Dunava. Prvenstvena namena joj je bila vojno – artiljerijsko utvrđenje. U okviru same tvrđave sačuvani su ostaci džamije, dok se u njenoj blizini nalazi caravan saraj iz istog perioda.
Fetislama
Fetislam (Novi grad) ili Kladovski grad nalazi se na samoj obali Dunava, u blizini današnjeg Kladova. Novi grad podignut je kao polazna tačka za osvajanje Tanzanije. Sastoji se od Malog i Velikog utvrđenja.
Ova utvrđenja su se koristila do 1867. godine, kada su ih Turci predali Srbima.
Maglič
Maglič je srednjovekovno utvrđenje smešteno na vrhu brda, 20 km južno od Kraljeva. Zaravan na kom je utvrđenje sagrađeno nalazi se na svega stotinak metara od dna klisure reke Ibar. U blizini je i jedini put koji je nekada povezivao Moravsku dolinu i Kosovo polje.
Istoričari pretpostavljaju da je podignut u XIII veku, a i tada je, kao i danas, predstavljao jedan od najlepših gradova – tvrđava u Srbiji. Negde između 1324. godine i 1337. godine, arhiepiskop Danilo II je obnovio Crkvu Svetog Đorđa, i mnoge druge objekte. U unutrašnjosti grada i danas su sačuvani ostaci nekadašnje palate pa i same crkve. Ova tvrđava danas predstavlja veoma popularnu turističku atrakciju i idealnu lokaciju za održavanje mnogih manifestacija i viteških turnira.
Grad Todora od Stalaća
Na svega 13 kilometara severno od Kruševca nalaze se ostaci srednjovekovnog grada Stalaća, u čijoj neposrednoj blizini se nalazi današnje istoimeno naselje. U trouglu između dve reke, Zapadne i Južne Morave, zauzima prostor jednog od krajnjih ogranaka planine Mojsinje.
Ova pozicija bila je nekada idealan strateški položaj u tadašnjoj župi Zarglat.
Sačuvana je samo glavna kula grada, podignuta kao tipičan donžon sa ulazom na gornjem spratu, sa ukrašenim ulazom što se u to vreme retko viđalo u Srbiji.
Zanimljiva je činjenica da je 1413. godine protiv turske vojske ovo utvrđenje branio jedan od vlastelina despota Stefana. Vlastelin je sa velikom hrabrošću branio utvrđenje, sve dok nije u njemu izgoreo. U narodnim pesmama ovaj vlastelin se pominje kao vojvoda Prijezda, dok sam grad narodno predanje vezuje za nekog Todora od Stalaća.
Sačuvana je samo glavna kula grada, podignuta kao tipičan donžon sa ulazom na gornjem spratu, sa ukrašenim ulazom što se u to vreme retko viđalo u Srbiji.
Golubačka tvrđava
Golubački grad je pre svega spomenik kulture od izuzetnog značaja. Nalazi se u okviru Nacionalnog parka Đerdap, na obali Dunava. Smeštena je na visokim liticama, na samom ulasku u Đerdapsku klisuru. Samo vreme nastanka ove tvrđave nikada nije ustanovljeno , a prvi pisani dokumenti u kojima se pominje potiču iz 1355. godine.
Golubac iza sebe ima burnu istoriju, a o njegovoj važnosti govori i činjenica da su zbog same tvrđave dugo ratovali Ugari i Turci. Zato valjda ne čudi što ni danas ne gubi na svom značaju, već se često nalazi u ponudi turističkih destinacija.
Niška tvrđava
Niška tvrđava, gradsko utvrđenje u samom centru Niša, na desnoj obali Nišave, sa oko dva milenijuma konstantnog postojanja o čemu svedoče brojni arheološki nalazi. Po stanju u kojem se danas nalazi spada u najočuvanija utvrđenja ovog tipa u Srbiji a i na Balkanskom poluostrvu. Izdanje u kom se danas nalazi sagradili su Turci početkom XVIII veka.
Ovu tvrđavu odlikuju četiri velike kapije: Stambol, Beogradska, Vidinska i Velika kapija. Unutar samog zdanja nalazilo se naselje sa dućanima, kasarnama i ostalim objektima, a uz samu tvrđavu nalazi se i hamama sagrađen još u XV veku.
Petrovaradinska tvrđava
Nakon što je kamen temeljac položio sam austrijski princ Kroj, izgradnja Petrovaradinske tvrđave trajala je čak 88 godina, sve do 1780. godine. Izgrađena je na 112 hektara, na uzvišenju sa najvišom kotom od 125 metara koja zauzima dominantan položaj nad Panonskom nizijom.
Zbog svoje neosvojivosti još tada je nosila naziv Gibraltar na Dunavu. Ovaj velelepni kompleks složene arhitekture sastoji se od Gornje tvrđave, Dvorožnog bastiona i Donje tvrđave.
Interesantna je legenda vezana za ovu tvrđavu, po kojoj su Srbi i Mađari branili tvrđavu pod napadom Sulejmana Veličanstvenog. Nakon što su skoro svi branioci izginuli ostalo ih je svega sedmorica. Kada su im Turci ponudili život u zamenu za predaju, oni su to junački odbili i do poslednjeg momenta branili svoj položaj. Kasnije je, u znak sećanja, pri vrhu Inoćentijevog bastiona uzidano sedam kamenih kugli iz srednjeg veka.
Sve do 1948. godine Petrovaradinska tvrđava koristila se kao isključivo vojni objekat. Danas je centar mnogih kulturnih dešavanja, a najpoznatija je po festivalu Exit koji se upravo ovde održava svake godine.
Beogradska tvrđava
Nastanak Beogradske tvrđave vezuje se još za kraj stare i početak nove ere. Sam naziv tvrđave – Beograd, prvi put se pominje 878. godine u pismu pape Jovana III. Vremenom, kroz istoriju, i tvrđavom i gradom upravljali su Bugari, Vizantici i Mađari. U XII veku, Mađari su na kratko vladali gradom, ali kako nisu uspeli da ga zadrže pod napadom Vizantijskog carstva, porušili su utvrdu i materijal iskoristili za utvrđivanje Zemunskog Grada.
Za vreme vladavine Manojla Komnina, Vizantinci zauzimaju i Zemun, a kamen koji su tri decenije ranije Mađari preneli preko Save, vraćaju i njime obnavljaju Beogradsku tvrđavu. Nakon dugog burnog perioda, Srbi su 1867. godine konačno dobili ključeve tvrđave.
Danas je ova tvrđava najpoznatiji simbol Beograda, i mesto broj jedan u svim turističkim turama Beograda. Među brojnim istorijskim spomenicima koje vredi obići na ovoj tvrđavi jeste i Damad Ali – Pašino turbe na Donjem gradu, gde se danas nalazi i Veliki barutni magacin i amam.
