Dvojica Britanskih naučnika su postali poznati širom svijeta kao osobe koje su razvile in vitro oplodnju, ali obojica su koleginicu, Džin Purdi, posmatrali kao jednaku partnerku u ovom otkriću i razvoju. Jedan od njih, dr Robert Edvards pokušavao je učiniti da se sazna i za njen rad i doprinos, ali njegovi napori su uglavnom bili neuspješni, a njen trud je ostao potpuno nepoznat već četiri decenije.
„Našem radu je jednako doprinijela ona kao i Patrik Stepto ili ja“, napisao je dr Edvards u pismu upućenom Zdravstvenoj ustanovi Oldhama 1981. godine, dodajući da je i dr Stepto priznao značaj Purdijeve u knjizi koju su objavili njih dvojica.
Pismo dr Edvardsa je bilo među dokumentima koja su u junu objavljena iz arhiva Univerziteta Kembridž na kome je dr Edvards predavao fiziologiju. Purdijeva, medicinska sestra i embriološkinja, je 10 godina putovala sa njim u Oldham na sjeveru Engleske gdje su zajedno razvijali postupak in vitro oplodnje. Napisao je:
„Ona je projektu doprinijela jednako koliko i ja.“
U periodu kada je on to napisao vlasti su se spremale da postave memorijalnu pločicu u Oldham kako bi označili rođenje Luize Braun, prve „bebe iz epruvete“ na svijetu, koje se desilo 1978. godine.
Happy Birthday to Jean-Marian Purdy! Jean was the world's first embryologist, who together with Robert Edwards and...
Posted by Fertility First on Friday, April 19, 2019
Prepiska dr Edvardsa, koji je umro 2013. godine, pokazala je da je on bio uporan u zalaganjima da i Purdijeva dobije jednako priznanje, ali su njegovi napori bili bezuspješni. Zdravstvena ustanova Oldhama je na pločicu stavila njegovo ime i ime dr Steptoa, a izostavila Džin Purdi. Još jedna pločica sa istim natpisom je 1992. godine postavljena u Opštu bolnicu distrikta Oldhama gdje je Braunova rođena.
Tek je 2015. godine Kraljevsko društvo biologa postavilo pločicu na kojoj se počast odaje sve troje ovih istraživača.
Mogućnost spajanja jajne ćelije i sperme u laboratoriji te ubacivanje tako nastalih embriona u ženu je napravila revoluciju u liječenju neplodnosti. Od 1970-tih mediji su uporno spominjali dr Edvardsa i Dr Steptoa, ginekologa i pionira laparaskopije, kao stvaraoce oplodnje in vitro, a Purdijevu nisu ni spominjali.
Arhive nisu pokazale zašto je Zdravstvena ustanova Oldhama donijela takvu odluku. Ta agencija više ne postoji, a izgubljeni su i spisi iz tog perioda.
„Arhiva ne pokazuje jasno da li se tu radi o seksizmu“, piše Madelin Evans, žena koja je 18 mjeseci sređivala papire dr Edvardsa. „Međutim, ja smatram da je riječ o kombinaciji faktora koji su doveli do tog nedostatka priznanja.“
Radi se i o tome što je Purdijeva bila žena; o opštoj tendenciji da se rad medicinskih sestara zanemaruje u poređenju sa doktorima i naučnicima; ali i o njenom polju istraživanja, embriologiji, čiji značaj još nije bilo široko poznat.
Profesorka Dama Atena Donald, fizičara na Čerčilovom koledžu u Kembridžu gdje se i nalazi ova arhiva je rekla:
„Slučaj Purdijeve je zaista teško ne posmatrati kao proizvod seksizma, a situaciju dodatno pogoršava činjenica da je Purdijeva bila istrenirana medicinska sestra, a ne akademska naučnica.“
Dugačka je istorija zanemarivanja doprinosa i rada naučnica.
Podaci o rendgenskoj kristalografiji za koje je zaslužna Rosalind Frenklin su doprinijeli otkrivanju dvostruke spirale DNK, ali priznanje za to je dobila daleko kasnije. Njene kolege, Mauris Vilkins, Džejms Vatson i Frencis Krik su dobili Nobelovu nagradu za to otkriće 1962. godine. Međutim, Franklinova je do tad već umrla, a nagrada se ne dodjeljuje posthumno.
Slično je bilo u ovom slučaju in vitro oplodnje, jer je za ovo otkriće Nobelovu nagradu dobio samo dr Edvards 2010. godine – Purdijeva je umrla 1985. godine, a dr Stepto 1988.
Kao student na postdiplomskim studijima, Džoselin Bel Barnel, astrofizičarka, je bila prva naučnica koja je primjetila pulsare i bila koautorka rada koji je objavio to otkriće. Pa ipak, Nobelova nagrada za to otkriće je 1974. godine dodijeljena njenom mentoru, Antoniju Hevišu.
Liza Majtiner je bila jedna od fizičara koji su otkrili nuklearnu fisiju, i iako je dobila mnogo počasti za života, Nobelova nagrada za to otkriće je ipak otišla u ruke njenom saradniku Otu Hanu 1944. godine.
„Plašim se da žene i nekada i danas nerijetko ne dobijaju pune zasluge za svoj rad“, rekla je profesorka Donald. „Ono što mi je šokantnije je da je izignorisana na pločici u Odlhamu uprkos tome što je Edvards uporno tražio da je se tretira kao ravnopravnu partnerku.“
Žene u nauci se i danas bore protiv dugotrajnih predrasuda i pristrasnosti, diskriminacije i zlostavljanja, ali takođe i protiv nedostatka priznanja za svoj rad.
Izvor: Lola magazin
